Τα συνέδρια του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο στο πλαίσιο της σχετικής σύμβασης των Ενωμένων Εθνών που υπογράφτηκε το 1992. Αυτή η σύμβαση επιδιώκει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των κλιματικής αλλαγής επιβάλλοντας σε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη την υποχρέωση να περιορίσουν τις εκπομπές των αερίων που λέγεται ότι προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Απαιτεί από τις βιομηχανικές – σε αντιδιαστολή με τις αναπτυσσόμενες – χώρες να επιτύχουν τη σταθεροποίηση των δικών τους εκπομπών στα επίπεδα του 1990. Η διάκριση ανάμεσα στις βιομηχανικές και τις αναπτυσσόμενες χώρες πηγάζει από το σκεπτικό ότι οι βιομηχανικές χώρες ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και επίσης ότι διαθέτουν τη θεσμική και χρηματοοικονομική ικανότητα να τις περιορίσουν. Η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συγκαταλέγεται ανάμεσα στις βιομηχανικές χώρες.
Το πρώτο συνέδριο του ΟΗΕ για τις κλιματική αλλαγή πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο το 1995. Το πιο πρόσφατο, το εικοστό τρίτο διεξάγεται αυτή τη στιγμή στη Βόννη. Την προεδρία φέτος έχουν τα νησιά των Φίτζι. Στα συνέδρια του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή ήταν έντονη από την αρχή η παρουσία της κοινωνίας των πολιτών με την έννοια ότι συμμετέχουν οι μη-κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με τα προβλήματα του περιβάλλοντος και βέβαια όχι μόνο τα προβλήματα του περιβάλλοντος αλλά και της ισότητας, της σχέσης μεταξύ των φύλων, κτλ. Πολλοί από τους ακτιβιστές προβληματίζονται για αυτό που αποκαλείται κλιματική δικαιοσύνη, climate justice, κάτι που απ’ο τι φαίνεται προϋποθέτει τη σκόπιμη ανθρώπινη επέμβαση στο κλίμα γιατί αν το κλίμα καθορίζεται από τη Μητέρα Φύση, ή έστω από τη Μητέρα Φύση σε συνδυασμό με τα ακούσια αποτελέσματα της βιομηχανικής ανάπτυξης, προφανώς δεν έχει νόημα να μιλήσουμε για τη δικαιοσύνη, αφού υποτίθεται ότι η Μητέρα Φύση έχει δικούς της κανόνες που δεν υπαγορεύονται από τις επιθυμίες των ανθρώπων.
Εκτός από την επιρροή στις συζητήσεις των μη κυβερνητικών οργανώσεων υπάρχει και ένας επιπρόσθετος παράγοντας ο οποίος σημειώνεται από την οργάνωση Carbon Trade Watch, δηλαδή Παρατηρητήριο του Εμπορίου Άνθρακα, μια ομάδα που αντιτίθεται στο εμπόριο ρύπων, που είναι από τα κεντρικά στοιχεία της μεθοδολογίας του ΟΗΕ για το κλίμα.
Σύμφωνα με το Carbon Trade Watch στα χρόνια που έχουν περάσει από το πρώτο συνέδριο στο Βερολίνο βλέπουμε οι συζητήσεις να απόμακρύνονται όλο και πιο πολύ από το να εντοπίζονται οι αληθηνές αιτίες των κλιματικών αλλαγών ενώ συγχρόνως πολλαπλασιάζεται η ζημιά, επηρεάζονται όλο και ευρύτερες περιοχές και όλο και περισσότεροι πληθυσμοί. Κάθε χρόνο βλέπουμε να γίνεται εντονότερη η παρουσία των μεγάλων εταιριών και πιο αδύναμη η επιρρόη εκείνων που πλήττονται…
Η κλιματική κρίση έχει μετατραπεί σε ευκαιρία για καινούργιες επιχειρήσεις, καινούργιες πηγές κέρδους. Οι κλιματικές πολιτικές προτρέπουν την χρηματιστικοποίηση της φύσης. Τα στοιχεία της φύσης – διοξείδιο του άνθρακα, νερό, βιοποικηλότητα γίνονται μονάδες μετρήσιμες οι οποίες μπορούν να αγοράζονται και να πωλούνται και επίσης να γίνονται αντικείμενα χρηματιστικής κερδοσκοπίας.
Βέβαια μια πάλη διεξάγεται από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις ενάντια σε αυτές τις εξελίξεις, με αποτέλεσμα τα συνέδρια του ΟΗΕ για το κλίμα να έχουν όλο και πιο πολύ το ύφος ενός πεδίου μάχης ανάμεσα στα μεγάλα συμφέρονται και τα μικρά. Οι οργανώσεις που χρηματοδοτούνται για να παρίστανται στα συνέδρια, επειδή όλο και πιο πολύ χάνουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις εξελίξες στο κυβερνητικό επίπεδο, καταφεύγουν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης στήνοντας επικοινωνιακά κόλπα που μερικές φορές μοιάζουν με reality show.
Η αυξανόμενη απόσταση ανάμεσα στην κορυφή και τη βάση αντιμετωπίστηκε αρχικά με πιο αυστηρή αστυνόμευση. Στο Cancun το 2010 και Durban το 2011 σύμφωνα με την ακτιβίστρια Anne Petermann χρειαζόταν επίσημη άδεια για κάθε διαδήλωση ή διαμαρτυρία. Ακόμα να φοράει κανείς μπλούζα με ανεπίτρεπτο μήνυμα αρκούσε για να αποκλειστεί από αυτό το συνέδριο. Μέχρι τη Συνάντηση Κορυφής του Παρισιού το 2015 είχε αναπτυχθεί ένα σύστημα απαρτχάϊντ με απόσταση χιλιομέτρων γεωγραφικά ανάμεσα στους επίσημους από τη μια πλευρά και τη κοινωνία των πολιτών από την άλλη.
Η μεγαλύτερη ταραχή προκαλείται από τις εκδηλώσεις που είχαν μέγιστη κάλυψη από τα μήντια. Αν μπορούμε να κρίνουμε από τις εμπειρίες μερικών από μας στο Παρίσι, όπου διαδηλώσαμε για θέμα που θάβεται απολύτως και συστηματικά από την τηλεόραση και τον τύπο, δηλαδή τη κλιματική χειραγώγηση, ο τρόπος που μας αντιμετώπισε η αστυνομία ήταν στο τέλος πολύ πιο ευγενικός και το ενδιαφέρον τους πολύ μεγαλύτερο από τι στην περίπτωση των θεμάτων που είχαν τραβήξει την προσοχή των μίντια όπου και οι διαδηλωτές και οι αστυνομικοί ήταν πιο επιθετικοί και πιο κλειστοί.
Όπως είπα, στο φετινό συνέδριο στη Βόννη, προεδρία έχουν τα νησιά Φίτζι κι έτσι στο επίκεντρο της προσοχής των ΜΜΕ είναι οι λεγόμενοι Πολεμιστές του Ειρηνικού για το Κλίμα (Pacific Climate Warriors). Ο στόχος των Πολεμιστων του Ειρηνικού για το Κλίμα είναι η κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Τον Οκτώβρη του 2014 πραγματοποίησαν τον αποκλεισμού του λιμανιού του Newcastle της Αυστραλίας, του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας για την εξαγωγή άνθρακα. Την προηγούμενη εβδομάδα, δηλαδή ουσιαστικά τώρα, στο πλαίσιο του συνεδρίου της Βόννης έκλεισαν και την είσοδο ενός ορυχείου λιγνήτη της Ρηνανίας.
Και στην Αυστραλία και στη Γερμανία όμως, να μην πούμε και σε άλλες χώρες, η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως από τον ήλιο και τον άνεμο, αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, που δεν οφείλονται αποκλειστικά στην πολιτική πίεση από τα λόμπυ του πετρελαιάδων και των εκμεταλλευτών ορυκτών καυσίμων. Η πολιτεία της Αυστραλίας που έχει κάνει τη μεγαλύτερη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές, και ειδικά τα αιολικά πάρκα, η Νότια Αυστραλία, έχει τώρα την πιο ακριβή ηλεκτρική ενέργεια του κόσμου και έχει πληγεί από blackout. To ενεργειακό έχει γίνει μείζον πολιτικό θέμα στην Αυστραλία. Πολλές φτωχές οικογένειες δεν είναι πια στη θέση να έχουν ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι τους. Εκείνοι που έχουν την πλάτη τους στον τοίχο πολιτικά δεν είναι μόνο οι Πράσινοι και οι Εργατίκοί αλλά και τα μεγάλα κεντροδεξιά κόμματα που υποστήριξαν τη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργιας. Το πυρηνικό λόμπυ, που είχε ηττηθεί στην Αυστραλία όσον αφορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, έχει ξαναπάρει θάρρος και μπαίνει στη μάχη με ισχυρά επιχειρήματα ενάντια στα βιομηχανικά αιολικά και ηλιακά πάρκα.
Στη Γερμανία και τα πυρηνικά και τα αιολικά πάρκα έχουν χάσει την εμπιστοσύνη του κόσμου, με αποτέλεσμα τώρα να ανοίγονται νέες λιγνιτικές μονάδες. Τα επιχειρήματα έναντια στα αιολικά «πάρκα» εστιάζονται στη ζημιά που κάνουν οι υπέρηχοι στην ανθρώπινη υγεία, να μην αναφέρουμε και στις νυχτερίδες, οι οποίες έλκονται από το υπέρηχους και στη συνέχεια σκοτώνονται από τις λεπίδες των ανεμογεννήτριων, στις καταστροφές που φέρνουν σε μεγάλες εκτάσεις φυσικού τοπίου, στο γεγονός ότι δεν μειώνουν επαρκώς την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα.
Μια ακτιβίστρια της Carbon Trade Watch η Ivonne Yanez από τον Ισημερινό πιστεύει ακόμα ότι η πολιτική του να αφήνεται στο έδαφος το 70% των ορυκτών καυσίμων υποστηρίζετα από ένα κόμματι των πετρελαιακού λόμπυ που αποβλέπει στο να πετύχουν αυξήσεις στις τιμές.
Πάντως στην τελική ανάλυση παρ’ολο που η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θεωρείται βιομηχανική και όχι αναπτυσσόμενη χώρα, το γεγονός είναι ότι δεν είμαστε στην κατηγορία εκείνων που χρηματοδοτούν τους πολεμιστές του Ειρηνικού για το Κλίμα προκειμένου να κάνουν διαδήλωσεις σε βιομηχανικές πόλεις της Αυστραλίας. Είμαστε στην ίδια κατηγορία με αυτούς τους δήθεν υπανάπτυκτους που μας λένε ότι απειλείται η ιδιοκτησία τους, η γή τους, η επιβίωση με το σημερινό τρόπο ζωής που έχουν. Και ελπίζω ότι δεν θα μας ικανοποίει να περιοριστούμε σε reality shows ή στην πολιτική του θεάματος. Θέλουμε να είμαστε πολίτες που διαθέτουμε λειτουργικούς θεσμούς και έχουμε τη δυνατότητα να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας και την αληθηνή βιώσημη ανάπτυξη.
Γ. Χωλ