Νίκος Κατσαρός
Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ
π. Πρόεδρος Ενωσης Ελλήνων Χημικών
Μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. συνεχίζονται με κάθε μυστικότητα οι διαπραγματεύσεις για μια Διατλαντική Συνεργασία Εμπορίου και Επενδύσεων (Transatlantic Trade and Investment Partnership, TTIP). Με την συμφωνία αυτή ΗΠΑ και Ε.Ε. αποβλέπουν στη χαλάρωση πολλών κανονισμών και έτσι πλήττεται η ανεξαρτησία και κυριαρχία των εθνικών κρατών-μελών. Με λίγα λόγια η συνεργασία αυτή επιδιώκει την σταδιακή κατάργηση των δικαιωμάτων των κρατών-μελών και των κυβερνήσεων τους με την απορρύθμιση μιας σειράς κανονισμών που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων, την προστασία του περιβάλλοντος, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των εργατικών δικαιωμάτων και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, των διατραπεζικών συναλλαγών,της δημόσιας υγείας και των προσωπικών δεδομένων. Είναι μια επίθεση εναντίον των λαών των ΗΠΑ και της Ε.Ε. και υπέρ των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών. Η υποψήφια πρόεδρος των ΗΠΑ κ. Κλίντον ανάφερε ότι όταν ολοκληρωθεί η συμφωνία αυτή θα αποτελεί το ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΝΑΤΟ. Ετσι παράλληλα με το στρατιωτικό ΝΑΤΟ θα αναπτυχθεί και ένας άλλος πανίσχυρος διεθνής οικονομικός οργανισμός που θα ξεπερνά τα έθνη και τους νόμους των και θα δρα ώστε οι πολυεθνικές εταιρείες να ρυθμίζουν ανεξέλεγκτα και χωρίς τις παρεμβάσεις των εθνικών κυβερνήσεων τις εμπορικές τους συμφωνίες.
Οκτώ τομείς που θα επηρεασθούν άμεσα απο την ΤΤΙΡ ειναι τα φάρμακα, τα τρόφιμα, τα καλλυντικά, τα φυτοφάρμακα, η κλωνοποίηση ζώων, τα νανο-υλικά, οι πρώτες ύλες και τα μηχανοκίνητα οχήματα. Για να δώσω ενα παράδειγμα, οι δοκιμές καλλυντικών σε ζώα απαγορεύονται εντελώς στην Ε.Ε. και κανένα προϊόν ή συστατικό που έχει δοκιμαστεί σε ζώα δεν ειναι αδειοδοτημένο για πώληση στην αγορά της Ε.Ε. Στις ΗΠΑ αντίθετα οι εταιρείες ειναι ελεύθερες να επιδοθούν σε δοκιμές σε ζώα όπως επιθυμούν. Παρακάτω αναφέρω έξη λόγους για να γίνει περισσότερο κατανοητό τι θα κάνει το ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΝΑΤΟ.
- Το Εθνικό Σύστημα Υγείας, Εκπαίδευση, Υδρευση
Οι Δημόσιες Υπηρεσίες Υγείας των κρατών-μελών της Ε.Ε. είναι στο στόχαστρο των αμερικανικών εταιρειών ώστε αυτές να ιδιωτικοποιηθούν μέσω της ΤΤΙΡ και παράλληλα να επιτευχθεί η ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η ιδιωτικοποίηση της διανομής οχι μόνο του πόσιμου νερου αλλά και του αρδευτικού νερού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέφερε ότι το Εθνικό Σύστημα Υγείας καθε χώρας δεν είναι προς συζήτηση αλλά ο υπουργός Εμπορίου του Ηνωμένου Βασιλείου όπως και δημοσιεύματα του τύπου ανέφεραν ότι και αυτό συζητείται.
- Η Ασφάλεια Τροφίμων και η Προστασία του Περιβάλλοντος
Έγγραφα που διέρρευσαν κατά την διάρκεια του περασμένου χρόνου αποκαλύπτουν πως όλοι οι μελλοντικοί κανόνες για την ασφάλεια των τροφίμων θα υποταχθούν στην ΤΤΙΡ με στόχο την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών σε ζώα, κρέας, φυτά και τρόφιμα μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ. Επίσης προσχέδια κειμένων που διέρρευσαν συμφωνούν να μην εφαρμόζονται οι επιθεωρήσεις στις εισαγωγές τροφίμων στα λιμάνια, επιτρέποντας την ελεύθερη διέλευση φυτικών και ζωϊκών προίόντων, στη βάση ότι οι προδιαγραφές ασφαλείας των ΗΠΑ θα πρέπει να θεωρούνται ισότιμες με εκείνες της Ε.Ε. Παράλληλα οι εθνικές αρχές θα χάσουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την εισαγωγή ζώων και ζωϊκών προϊόντων απο χώρες που υπάρχουν επιδημίες σοβαρών ασθενειών όπως η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια (νόσος των τρελλών αγελάδων) ή η πανώλη των χοίρων, αρκεί οι εξαγωγικές αρχές να δηλώνουν οτι οι ζώνες από τις οποίες έχουν έρθει τα ζώα ειναι απαλλαγμένα απο νόσους.
Ο στόχος των διαπραγματεύσεων ΤΤΙΡ είναι, οι κανονισμοί ασφαλείας των τροφίμων της Ε.Ε. να προσαρμοστούν προς αυτούς των ΗΠΑ. Είναι όμως γεγονός ότι οι κανόνες για την ασφάλεια των τροφίμων στις ΗΠΑ ειναι διαφορετικοί και πιο χαλαροί απο εκείνους της Ε.Ε. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ το 70% των τροφίμων που πωλούνται στα υπερκαταστήματα των ΗΠΑ ειναι γενετικά τροποποιημένα (μεταλλαγμένα), ενώ στίς αγορές της Ε.Ε. στην ουσία δεν κυκλοφορούν μεταλλαγμένα. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα ούτε κυκλοφορούν μεταλλαγμένα τρόφιμα στα πολυκαταστήματα, και δεν καλλιεργείται ούτε ένα στρέμμα γης με μεταλλαγμένους σπόρους.
Επίσης στις ΗΠΑ κυκλοφορούν πολλά φυτοφάρμακα και άλλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα τα οποία δεν επιτρέπονται στην Ε.Ε. Επί πλέον η χρήση ορμονών στα βοοειδή απαγορεύται στην Ε.Ε. λόγω της σύνδεσης τους με καρκινογενέσεις ενώ επιτρέπονται στις ΗΠΑ. Παράλληλα οι δικλείδες ασφαλείας της Ε.Ε.για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες (χημικές ουσίες όπως η δισφαινόλη Α, το παραμπέν, οι φθαλικές ενώσεις που αποδεδειγμένα διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα του ανθρώπου) θέτουν ανώτατα επιτρεπτά επίπεδα μόλυνσης τέτοια που μπλοκάρουν το 40% των εξαγωγών τροφίμων των ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ οι παραγωγοί κοτόπουλου και γαλοπούλας επεξεργάζονται με χλώριο τα κρέατα αυτών των πουλερικών προτού τα πουλήσουν στους καταναλωτές, μια πρακτική που είναι απαγορευμένη στην Ε.Ε.
Στον στόχο των ΗΠΑ εχουν μπει και τα προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης, ΠΟΠ, και τα προϊόντα Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης, ΠΓΕ, λόγω άνισης μεταχείρησης προς συναφή προϊόντα. Αυτό βέβαια θα επηρεάσει και ελληνικά προϊόντα όπως τη φέτα, το ελαιολάδο, τις ελιές κλπ. Οι ΗΠΑ προσπάθησαν επανηλειμμένα να άρουν τους περιορισμούς αυτούς μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου χωρίς όμως επιτυχία και τώρα πιθανότατα θα επιτύχουν αυτό μέσω της ΤΤΙΡ.
Ήδη κατόπιν πιέσεων των ΗΠΑ η Ε.Ε. υποχώρησε και επιτρέπει την εισαγωγή ζωντανών χοίρων και βοδινού κρέατος ψεκασμένου με γαλακτικό οξύ παρά τις αντιρρήσεις της επιστημονικής κοινότητας και αρκετών κρατών –μελών. Θυμίζουμε ότι από το 2004, παρά τις αντιρρήσεις της επιστημονικής κοινότητας η Ε.Ε. έχει δεχθεί κατόπιν πιέσεων των ΗΠΑ να επισημαίνονται μεν οι μεταλλαγμένες ζωοτροφές, όχι όμως το κρέας και τα προϊόντα (αυγά, γάλα, κλπ) των κτηνοτροφικών ζώων που τράφηκαν με μεταλλαγμένες ζωοτροφές
Στο επίκεντρο της ΤΤΙΠ είναι η κατάργηση της «αρχής της προφύλαξης» που ισχύει στην Ε.Ε. και για την ασφάλεια των τροφίμων. Δυνάμει της αρχής αυτής ειναι δυνατόν να αποσυρθεί ενα προϊόν από την αγορά, εάν υπάρχει πιθανότητα να αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, ακόμη και χωρίς πλήρη επιστημονικά στοιχεία που να επιτρέπουν την πλήρη αξιολόγηση του κινδύνου.Το κρίσιμο στοιχείο στην αρχή της προφύλαξης είναι οτι το βάρος της απόδειξης ότι το προϊόν είναι ασφαλές ανήκει στην εταιρεία. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν εφαρμόζει την αρχή της προφύλαξης και έτσι ένα προϊόν κυκλοφορεί στην αγορά ελεύθερα μέχρις ότου αποδειχθεί από δημόσια αρχή , ότι είναι επικίνδυνο για την δημόσια υγεία.
‘Οσον αφορά τους κανονισμούς για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας, είναι πολύ πιο αυστηροί στην Ε.Ε. από εκείνους των ΗΠΑ. Για παράδειγμα οι κανονισμοί του προγράμματος REACH της Ε.Ε. για τις τοξικές και επικίνδυνες ουσίες είναι πολύ αυστηρότερες από αυτές των ΗΠΑ. Στην Ε.Ε. μια βιομηχανία πρέπει να αποδείξει ότι μια ουσία είναι ασφαλής πρίν την χρησιμοποίηση, ενώ στις ΗΠΑ ισχύει το αντίθετο – δηλαδή οιαδήποτε ουσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρις ότου αποδειχθεί από την δημόσια ρυθμιστική αρχή ότι είναι επικίνδυνη. Από το 1976 μέχρι σήμερα που ισχύει ο νόμος αυτός ο Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (Environmental Protection Agency, EPA) έχει επιβάλλει ελέγχους μόνο σε έξη από τις 84.000 χημικές ουσίες που κυκλοφορούν στο εμπόριο στις ΗΠΑ. Ένα ακόμη δείγμα αυτής της διαφοράς αντιλήψεων είναι ότι μέχρι σήμερα η Ε.Ε. έχει εκδώσει απαγόρευση για 1.200 ουσίες στα καλλυντικά,ενώ οι ΗΠΑ έχουν απαγορεύσει μόνον 12 ουσίες.
- Διατραπεζικοί Κανονισμοί
Οι διατραπεζικοί κανονισμοί στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 2008, είναι πολύ αυστηρότεροι από αυτούς στην Ε.Ε. Υπάρχει ο κίνδυνος μέσω της ΤΤΙΡ να περιορισθούν οι διατραπεζικοί περιορισμοί και να επανέλθει ο πλήρης έλεγχος στους τραπεζίτες.
- Προστασία Προσωπικών Δεδομένων
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2012 απέρριψε με σημαντική πλειοψηφία μια προσπάθεια προσβολής των προσωπικών δεδομένων από ιδιωτικές εταιρείες (ACTA, Anticounterfeiting Trade Agreement). Υπάρχει ο κίνδυνος για παράδειγμα τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών των φαρμακευτικών εταιρειών να μην είναι διαθέσιμα για έλεγχο από τις αρχές, περιορίζοντας μέσω ΤΤΙΡ τους σχετικούς νόμους.
- Εργασιακές Σχέσεις
Η Ε.Ε. εχει παραδεχθεί ότι η συμφωνία ΤΤΙΡ θα προκαλέσει υψηλά ποσοστά ανεργίας από απώλεια θέσεων εργασίας που θα μεταφερθούν προς τις ΗΠΑ, όπου οι εργασιακοί νόμοι και τα δικαιώματα των εργαζομένων και των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων είναι υποβαθμισμένα.Τα δικαιώματα των εργατών και των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων μέσω της ΤΤΙΡ υπάρχει ο κίνδυνος να χαλαρώσουν στην Ε.Ε. Η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (North American Free Trade Agreement, NAFTA) μεταξύ ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικού, κόστισε στις ΗΠΑ ένα εκατομμύριο θέσεων εργασίας σε διάστημα δώδεκα ετών, σε αντίθεση με τις χιλιάδες θέσεις εργασίας που είχαν υποσχεθεί.
- 6. Δημοκρατικοί Θεσμοί
Η μεγαλύτερη απειλή από την ΤΤΙΡ για την κοινωνία είναι η επίθεση κατά της Δημοκρατίας. ‘Ενας από τους κυριότερους σκοπούς της ΤΤΙΡ είναι η επίτευξη συμφωνίας Διακανονισμού Διαφορών μεταξύ Επενδυτού και Πολιτείας (Investor-State Dispute Settlements, ISDS) που δίνει στις ιδιωτικές εταιρείες το δικαίωμα να φέρνουν στην δικαιοσύνη κυβερνήσεις εφ όσον αυτές με την πολιτική τους ζημίωσαν τις ιδιωτικές εταιρείες. Συνεπώς πολυεθνικές εταιρείες μπορούν να επιβάλουν την πολιτική τους σε δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις. Σε παρόμοιες περιπτώσεις που ισχύουν τέτοιες διμερείς συμφωνίες όπως αυτήν μεταξύ Σουηδίας και Γερμανίας, η Σουηδική εταιρεία ενέργειας Vattenfall μύνησε την Γερμανική κυβέρνηση με δισεκατομύρια δολάρια για απώλεια κερδών απο την απόφαση της να κλείσει σταδιακά τους πυρηνικούς αντιδραστήρες μέχρι το 2022, μετά το πυρηνικό ατύχημα στην Φουκουσήμα της Ιαπωνίας. Έτσι μια πράξη της γερμανικής κυβέρνησης για την προστασία της υγείας των πολιτών της προσβάλλεται από μια ιδιωτική εταιρεία για απώλεια κερδών της. Εκκρεμούν περίπου πεντακόσιες παρόμοιες περιπτώσεις στον κόσμο.
Οι μυστικές διαπραγματεύσεις για την ΤΤΙΡ συνεχίζονται. Η συλλογή υπογραφών πάνω από τριών εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών είναι κάτι ενθαρρυντικό αλλά δεν έχει φέρει αποτέλεσμα. Ο Υπουργός Εμπορίου κ. Σταθάκης απέφυγε το θέμα στην βουλή λέγοντας ότι δεν ειναι επείγον. Μέχρι τότε ειναι απόλυτα αναγκαίο και επείγον να ενημερωθούν οι έλληνες πολίτες και να αντιδράσουν δυναμικά μαζί με τους ευρωπαίους πολίτες πριν να είναι αργά.